ประโยชน์ของพจนานุกรม
พจนานุกรมเป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้เราเข้าใจและใช้ภาษาไทยได้อย่างถูกต้อง โดยมีประโยชน์หลักดังนี้
- ค้นหาความหมายของคำ: ทำให้ทราบความหมายที่ถูกต้องและหลากหลายของคำศัพท์
- ตรวจสอบการเขียนและการอ่านคำ: ช่วยให้เขียนสะกดคำและอ่านออกเสียงคำได้อย่างถูกต้อง
- ทราบชนิดของคำ: บอกหน้าที่ของคำในประโยค เช่น คำนาม (น.) คำกริยา (ก.) คำวิเศษณ์ (ว.)
- ทราบที่มาของคำ (บางคำ): บอกแหล่งที่มาของคำศัพท์ เช่น ภาษาบาลี (บ.) สันสกฤต (ส.) เขมร (ข.)
หลักการเรียงลำดับคำในพจนานุกรม
การค้นหาคำในพจนานุกรมต้องอาศัยความเข้าใจในหลักการเรียงลำดับ ดังนี้
- เรียงตามลำดับพยัญชนะ: จาก ก ถึง ฮ (รวมทั้ง ฤ ฤๅ ซึ่งจะอยู่หลัง ร และ ฦ ฦๅ ซึ่งจะอยู่หลัง ล)
ก ข ฃ ค ฅ ฆ ง จ ฉ ช ซ ฌ ญ ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ด ต ถ ท ธ น บ ป ผ ฝ พ ฟ ภ ม ย ร ฤ ฤๅ ล ฦ ฦๅ ว ศ ษ ส ห ฬ อ ฮ
- เรียงตามลำดับรูปสระ: เมื่อพยัญชนะต้นเหมือนกัน จะเรียงตามรูปสระที่มากำกับ เช่น
กะ กัน กา กำ กิน กี กึ คือ กุ กู เก็ง เกด เกน เก็บ เกา เกาะ เกิน เกี่ยว เนื่องด้วยรูปสระมีจำนวนมาก ให้สังเกตการเรียงลำดับในพจนานุกรมจริงประกอบ
ลำดับรูปสระโดยสังเขป: อะ (รวมทั้งไม้หันอากาศ ◌ั) อา อำ อิ อี อึ อือ อุ อู เอะ เอ แอะ แอ โอะ โอ เอาะ ออ เออะ เออ เอียะ เอีย เอือะ เอือ อัวะ อัว ไอ ใอ เอา ฤ ฤๅ ฦ ฦๅ
- คำที่ไม่มีรูปวรรณยุกต์มาก่อนคำที่มีรูปวรรณยุกต์: หากพยัญชนะต้นและสระเหมือนกัน คำที่ไม่มีรูปวรรณยุกต์จะมาก่อน ตามด้วยคำที่มีรูปวรรณยุกต์ เอก โท ตรี จัตวา ตามลำดับ เช่น
ไก ไก่ ไก้ ไก๊ ไก๋
- คำที่มีไม้ไต่คู้ (็): จะมาก่อนคำที่มีรูปวรรณยุกต์ เช่น
เกง (ไม่มีความหมาย) เก็ง เก่ง เก้ง
ข้อมูลที่พบในพจนานุกรม
ในแต่ละคำศัพท์ที่ค้นหา จะมีข้อมูลสำคัญประกอบอยู่ ได้แก่
- คำศัพท์: ตัวคำที่ต้องการค้นหา
- คำอ่าน: มักอยู่ในวงเล็บเหลี่ยม [ ] บอกวิธีการอ่านที่ถูกต้อง
- ชนิดของคำ: ใช้อักษรย่อ เช่น น. (คำนาม), ส. (คำสรรพนาม), ก. (คำกริยา), ว. (คำวิเศษณ์), บุ. (คำบุพบท), สัน. (คำสันธาน), อุ. (คำอุทาน)
- ความหมาย: คำอธิบายความหมายของคำศัพท์นั้นๆ หากมีหลายความหมาย จะมีตัวเลขกำกับ
- ที่มาของคำ: (ถ้ามี) ใช้อักษรย่อในวงเล็บ เช่น (ข.) = เขมร, (จ.) = จีน, (ช.) = ชวา, (บ.) = บาลี, (ป.) = โปรตุเกส, (ฝ.) = ฝรั่งเศส, (ม.) = มลายู, (ย.) = ญี่ปุ่น, (ส.) = สันสกฤต, (อ.) = อังกฤษ
แบบฝึกการใช้พจนานุกรม
ตอนที่ 1: เรียงลำดับคำต่อไปนี้ตามหลักพจนานุกรม
- ชุดที่ 1: กตัญญู, กรรมกร, กระจ่าง, กล้าหาญ, เกษตร
- ชุดที่ 2: โฆษณา, ฉันทลักษณ์, ชลประทาน, ดวงใจ, ณรงค์
- ชุดที่ 3: บรรทัด, บริสุทธิ์, ประโยชน์, ปรากฏ, บรรลุ
- ชุดที่ 4: เพ็ญ, เพลง, เพิ่ม, เพลิง, เพชร
- ชุดที่ 5: มฤตยู, เมรุ, มนัส, มรรยาท, มหัศจรรย์
(ให้นักเรียนเขียนคำตอบลงในสมุด)
ตอนที่ 2: ค้นหาข้อมูลจากพจนานุกรมแล้วตอบคำถามต่อไปนี้
- คำว่า “กตเวที” อ่านว่าอย่างไร มีความหมายว่าอะไร และเป็นคำชนิดใด?
- คำว่า “ทัศนศึกษา” มีที่มาจากภาษาใด และหมายความว่าอย่างไร?
- คำว่า “ปริมณฑล” อ่านว่าอย่างไร และมีความหมายว่าอะไรบ้าง (ถ้ามีหลายความหมาย)?
- คำว่า “อัญประกาศ” เป็นคำชนิดใด และใช้ในความหมายใด?
- คำว่า “ฤทธิ์” และ “ริษยา” คำใดมาก่อนตามหลักพจนานุกรม เพราะเหตุใด?
(ให้นักเรียนค้นคว้าและเขียนคำตอบลงในสมุด)
เคล็ดลับการใช้พจนานุกรมให้คล่องแคล่ว
- ฝึกเปิดบ่อยๆ: ความคุ้นเคยจะช่วยให้หาคำได้เร็วขึ้น
- คาดเดาตำแหน่ง: ลองคาดเดาว่าคำที่ต้องการหาควรจะอยู่ส่วนใดของเล่ม (ต้น กลาง หรือท้ายเล่ม)
- สังเกตคำนำและคำตาม: ดูคำแรกและคำสุดท้ายในแต่ละหน้า เพื่อช่วยจำกัดขอบเขตการค้นหา
- เข้าใจอักษรย่อ: การทราบความหมายของอักษรย่อต่างๆ จะช่วยให้เข้าใจข้อมูลได้ครบถ้วน
