ภาษาอังกฤษในฐานะภาษาที่สอง (English as a Second Language – ESL) หมายถึง การใช้ภาษาอังกฤษอย่างแพร่หลายในประเทศที่ภาษาอังกฤษไม่ใช่ภาษาแม่ของประชากรส่วนใหญ่ แต่มีการใช้งานในบริบทสำคัญต่างๆ เช่น ในระบบราชการ การศึกษา ธุรกิจ และการสื่อสารระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ที่แตกต่างกันภายในประเทศ หรือเพื่อการติดต่อสื่อสารระหว่างประเทศ
ปัจจัยที่ส่งเสริมการใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาที่สอง
- ประวัติศาสตร์และอิทธิพลทางการเมือง: หลายประเทศเคยเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิอังกฤษหรืออยู่ภายใต้อิทธิพลของสหรัฐอเมริกา ทำให้ภาษาอังกฤษยังคงมีบทบาทสำคัญหลังได้รับเอกราชหรือในความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
- โลกาภิวัตน์และการค้าระหว่างประเทศ: ภาษาอังกฤษเป็นภาษากลางหลัก (Lingua Franca) ในแวดวงธุรกิจ วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี การทูต และการท่องเที่ยวระดับโลก
- ระบบการศึกษา: หลายประเทศบรรจุภาษาอังกฤษเป็นวิชาบังคับตั้งแต่ระดับต้น และใช้เป็นสื่อการสอนในระดับอุดมศึกษา โดยเฉพาะในสาขาวิชาที่ต้องการองค์ความรู้สากล
- สื่อและวัฒนธรรมสมัยนิยม: อิทธิพลของสื่อบันเทิง ภาพยนตร์ ดนตรี และอินเทอร์เน็ตจากโลกตะวันตก โดยเฉพาะที่ใช้ภาษาอังกฤษ
กลุ่มประเทศตัวอย่างที่ใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาที่สองอย่างกว้างขวาง
การกำหนดสถานะของภาษาอังกฤษในแต่ละประเทศมีความซับซ้อนและแตกต่างกันไป อย่างไรก็ตาม สามารถยกตัวอย่างกลุ่มประเทศที่ภาษาอังกฤษมีบทบาทสำคัญในฐานะภาษาที่สอง หรือภาษาต่างประเทศที่มีการใช้งานสูงได้ดังนี้:
ภูมิภาคเอเชีย
- อินเดีย: ภาษาอังกฤษเป็นหนึ่งในภาษาราชการ (Associate Official Language) และใช้สื่อสารอย่างกว้างขวางในภาครัฐ การศึกษา ธุรกิจ และเป็นภาษากลางเชื่อมโยงผู้คนจากหลากหลายรัฐ
- ฟิลิปปินส์: ภาษาอังกฤษเป็นหนึ่งในสองภาษาราชการ (ร่วมกับภาษาฟิลิปิโน) และใช้ในการเรียนการสอนทุกระดับ ธุรกิจ สื่อสารมวลชน และภาครัฐ
- สิงคโปร์: ภาษาอังกฤษเป็นหนึ่งในสี่ภาษาราชการ และเป็นภาษาหลักที่ใช้ในการบริหาร การศึกษา ธุรกิจ และเป็นภาษากลาง (Working Language) เพื่อเชื่อมโยงกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ
- มาเลเซีย: ภาษาอังกฤษได้รับการยอมรับและใช้กันอย่างแพร่หลายในฐานะภาษาที่สอง โดยเฉพาะในเมืองใหญ่ ภาคธุรกิจ การศึกษา และในหมู่ผู้มีการศึกษาสูง
- ปากีสถาน บังกลาเทศ ศรีลังกา: ภาษาอังกฤษยังคงมีบทบาทสำคัญในด้านการบริหาร การศึกษา และกฎหมาย สืบเนื่องจากอิทธิพลทางประวัติศาสตร์
ภูมิภาคแอฟริกา
หลายประเทศในแอฟริกา โดยเฉพาะประเทศที่เคยเป็นอาณานิคมของอังกฤษ ใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการหรือภาษาที่ใช้ในการศึกษาและบริหารอย่างกว้างขวาง ตัวอย่างเช่น:
- ไนจีเรีย: ภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการและเป็นภาษาหลักในการสื่อสารระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์จำนวนมาก
- เคนยา: ภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการร่วมกับภาษาสวาฮีลี และใช้ในระบบการศึกษา ภาครัฐ และธุรกิจ
- กานา: ภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการและใช้ในทุกภาคส่วนสำคัญของสังคม
- แอฟริกาใต้: แม้จะมีภาษาราชการถึง 11 ภาษา แต่ภาษาอังกฤษถูกใช้อย่างกว้างขวางในฐานะภาษากลางในภาครัฐ ธุรกิจ สื่อ และการศึกษาระดับสูง
- ยูกันดา แทนซาเนีย แซมเบีย ซิมบับเว: ภาษาอังกฤษมีบทบาทสำคัญในฐานะภาษาราชการหรือภาษาที่ใช้ในการศึกษา
ภูมิภาคยุโรป
บางประเทศในยุโรป เช่น มอลตา และ ไซปรัส มีภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการร่วม เนื่องจากปัจจัยทางประวัติศาสตร์ นอกจากนี้ ประชากรในหลายประเทศที่ไม่ใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาแม่ โดยเฉพาะกลุ่มประเทศสแกนดิเนเวีย (เช่น เดนมาร์ก นอร์เวย์ สวีเดน ฟินแลนด์) และเนเธอร์แลนด์ มีความสามารถในการใช้ภาษาอังกฤษในระดับสูงมาก และใช้ในการติดต่อธุรกิจ การศึกษา และชีวิตประจำวันอย่างแพร่หลาย แม้จะไม่ใช่สถานะ “ภาษาที่สอง” อย่างเป็นทางการในลักษณะเดียวกับประเทศอดีตอาณานิคม
ภูมิภาคอื่นๆ
- แคริบเบียน: หลายประเทศในกลุ่มเกาะแคริบเบียนใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการหรือภาษาหลักในการสื่อสาร เช่น จาเมกา บาร์เบโดส ตรินิแดดและโตเบโก
- โอเชียเนีย: บางประเทศหมู่เกาะในแปซิฟิก เช่น ฟิจิ ปาปัวนิวกินี ก็ใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาราชการหรือภาษากลางที่สำคัญ
ความสำคัญของภาษาอังกฤษในฐานะภาษาที่สองหรือภาษาต่างประเทศที่มีการใช้งานสูง
- การเชื่อมโยงระดับนานาชาติ: อำนวยความสะดวกในการสื่อสาร การทูต ความร่วมมือระหว่างประเทศ และการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารระดับโลก
- โอกาสทางการศึกษาและอาชีพ: เปิดประตูสู่สถาบันการศึกษาชั้นนำ แหล่งทุนวิจัย และตลาดแรงงานระดับโลกที่ต้องการทักษะภาษาอังกฤษ
- การเข้าถึงองค์ความรู้และนวัตกรรม: แหล่งข้อมูล งานวิจัย เทคโนโลยี และนวัตกรรมจำนวนมากเผยแพร่เป็นภาษาอังกฤษเป็นหลัก
- การพัฒนาเศรษฐกิจ: ช่วยดึงดูดการลงทุนจากต่างชาติ ส่งเสริมภาคการท่องเที่ยว และเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันทางธุรกิจ
สถานะและการใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาที่สองหรือภาษาต่างประเทศที่มีบทบาทสูงนั้นมีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอตามบริบททางสังคม เศรษฐกิจ การเมือง และนโยบายทางภาษาของแต่ละประเทศ แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่าภาษาอังกฤษยังคงเป็นเครื่องมือสำคัญในการเชื่อมโยงผู้คน วัฒนธรรม และขับเคลื่อนความก้าวหน้าในหลากหลายมิติทั่วโลก